Ο ομολογητής Θεόφιλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς του πιστοί και ενάρετοι χριστιανοί φρόντισαν να δώσουν στο παιδί τους από την βρεφική του ηλικία την ανάλογη χριστιανική μόρφωση και ανατροφή. Μεγαλωμένος ο Θεόφιλος με του Χριστού τα λόγια και με πρότυπο την όλη ζωή των γονιών του ξεχωρίζει από τους συνομήλικές του από τα παιδικά του χρόνια.

Με όπλα την προσοχή και προσευχή το παιδί μεγάλωνε ανάλογα, ώστε από πολύ νωρίς να αξιωθεί να ανέλθει και στο αξίωμα του μέλους της συγκλήτου και να είναι από όλους πρόσωπο σεβαστό. Αυτό έγινε την εποχή που στον αυτοκρατορικό θρόνο της βασιλίδος των πόλεων βρισκόντουσαν οι ορθόδοξοι βασιλείς Κωνσταντίνος και Ειρήνη, η δε Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν διηρημένη διοικητικά σε επαρχίες που ονομαζόντουσαν Θέματα. Μια τέτοια Επαρχία -Θέμα- ήταν κι η Επαρχία των Κιβυρραιωτών από την πόλη της Καρίας τα Κίβυρρα. Οι κάτοικοι του θέματος αυτού ήταν περίφημοι ναυτικοί κάτω από τις διαταγές και την καθοδήγηση των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Γι’ αυτό και εις τον στόλο των Κιθυρραιωτών είχε ανατεθεί τότε η επιτήρηση και φύλαξη των θαλασσών της Μεσογείου και ιδιαίτερα της θαλάσσιας οδού που διέρχεται μεταξύ Κιλικίας και Κύπρου. Οι Άραβες – Σαρακηνοί και το Ισλάμ τούτο τον καιρό αλώνιζαν κυριολεκτικά αυτά τα μέρη. Ως στρατηγός των Κιβυρραιωτών είχε ορισθεί την εποχή αύτη ο Θεόφιλος που διακρινόταν για τον πατριωτισμό και την γενναιότητα του.

Το έτος 800 μ.Χ. η αυτοκράτειρα Ειρήνη ανέθεσε στον Θεόφιλο την ευθύνη να παρακολουθεί τον αραβικό στόλο που έγινε ο κακός δαίμων της Κύπρου. Ο Θεόφιλος είχε μαζί του ακόμη δύο στρατηγούς για να τον βοηθούν. Κι αυτοί είχαν δώσει τον λόγο τους, ότι ποτέ δεν θα εγκατέλειπαν τον αρχηγό, αλλά μαζί του θα ήταν έτοιμοι και να συναποθάνουν.

Όταν το Βυζαντινό ναυτικό με αρχηγό τον Θεόφιλο έφθασε στα Μύρα της Λυκίας, όλοι οι στρατηγοί παρέκαμψαν το ακρωτήριο των Χελιδονιών και προχώρησαν να εισέλθουν στον κόλπο της Αττάλειας. Οι Άραβες, αφού ξεκίνησαν από την Κύπρο, εκμεταλλευόμενοι τον καλό καιρό και την υπάρχουσα γαλήνη περιφέρονταν ήσυχοι στο πέλαγος μεταξύ Κύπρου και Μ. Ασίας. Κάποια στιγμή που οι στρατηγοί των Βυζαντινών τους είδαν να κινούνται ήσυχοι και ανενόχλητοι παρετάχθησαν και ετοιμάσθηκαν να τους αντιμετωπίσουν. Ο αρχηγός μάλιστα των Κιβυρραιωτών Θεόφιλος, άνδρας ρωμαλέος και πολύ ικανός, στο αντίκρισμα των Σαρακηνών, έλαβε το θάρρος και προχώρησε με το πλοίο του μπροστά από τον στόλο και με όλη τη δύναμη κτύπησε τον εχθρό. Η επίθεση στην αρχή είχε μεγάλη επιτυχία. Οι εχθροί κτυπημένοι από όλες τις πλευρές τα έχασαν και ετοιμάζονταν να παραδοθούν. Όταν όμως οι συστρατηγοί είδαν την ανδρεία του Θεόφιλου και αντιλήφθησαν τις διαθέσεις των Αράβων, ζήλευσαν τη δόξα του και αφού τον εγκατέλειψαν έφυγαν από τη ναυμαχία. Ο Θεόφιλος όμως αλύγιστος συνέχισε τον αγώνα για πολύ χρόνο και όταν ακόμη έμεινε μόνος με τους ναύτες που ήταν στον δρόμωνά του. Δυστυχώς επειδή τα πλοία των Σαρακηνών ήταν πολύ περισσότερα, περικυκλώθηκε από αυτά και στο τέλος συνελήφθηκε αιχμάλωτος.

Ο γενναίος Θεόφιλος μετά τη σύλληψη του με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα οδηγήθηκε μπροστά στον αρχηγό των Σαρακηνών, τον τρομερό χαλίφη της Βαγδάτης. Ο τρομερός χαλίφης στο αντίκρισμα του παλικαριού θαύμασε τη λεβεντιά που έβλεπε στην προσωπικότητα του κι αμέσως σκέφθηκε πώς, αν με τον τρόπο του κατόρθωνε να πείσει το παλικάρι να τον ακολουθήσει θα πετύχαινε την πιο μεγάλη νίκη. Με προσποιητή λοιπόν ευγένεια, όταν ο Θεόφιλος πλησίασε άρχισε να του κάνει διάφορες προτάσεις, με την υπόσχεση να του χαρίσει διάφορες δωρεές. Σ’ όλες αυτές τις προτάσεις του βάρβαρου χαλίφη ο πιστός και άκαμπτος χριστιανός επέδειξε όλο το μεγαλείο του χαρακτήρα του.

Στην πρόταση εξαναγκασμού να εγκαταλείψει τη θρησκεία του και να ασπασθεί τον μωαμεθανισμό ο πιστός Θεόφιλος όχι μόνο αρνήθηκε αλλά και έφτυσε στο πρόσωπο των ανθρώπων του χαλίφη λέγοντας – Η χριστιανική θρησκεία είναι η αποκάλυψη Αυτού του Θεού που έγινε δια του Ιησού Χριστού και με την οποία ο κάθε πιστός επιτυγχάνει όχι μόνο την ευτυχία αλλά και την αιώνια σωτηρία του. Στην επιμονή του χαλίφη ότι ο μωαμεθανισμός είναι η θρησκεία που απεκάλυψε ο Θεός στον άνθρωπο δια του προφήτου του Μωάμεθ, ο Θεόφιλος δεν δυσκολεύθηκε να χλευάσει την άθεη πίστη και να ειρωνευτεί τους κρατούντες και υβριστές του.

Την άρνηση του ο ομολογητής πλήρωσε με ένα σωρό ύβρεις και εξευτελισμούς και παραμονή σε σκοτεινή και πολύ ανθυγιεινή φυλακή επί τετραετία ολόκληρο. Κατά το μακρύ αυτό διάστημα παρά τα συχνά και ανείπωτα βασανιστήρια των κρατούντων ο πιστός χριστιανός και αλύγιστος ομολογητής έμεινε σταθερός και άκαμπτος. Μπροστά στα μάτια του έχει πάντα τα λόγια Αυτού του Κυρίου μας «μη φοβηθείτε από εκείνους που θανατώνουν το σώμα δεν έχουν όμως τη δύναμη να θανατώσουν την ψυχή» αλλά και τα άλλα του μεγάλου Αποστόλου Παύλου «αυτά που υποφέρουμε σ’ αυτή τη ζωή δεν είναι τίποτε αν τα συγκρίνουμε προς τη δόξα που μέλλει να μας φανερωθεί και να δοθεί κάποια μέρα σε μας». Με οδηγό τούτα τα λόγια και συντροφιά την προσευχή και τη βαθιά του πίστη περνά τις ήμερες και τις ώρες του στη φυλακή με το μυαλό του δοσμένο στην άπειρη αγάπη του Σωτήρος Χριστού που υπόσχεται και λέγει: «Παιδί μου, δεν θα σε αφήσω, ποτέ δεν θα σε εγκαταλείψω. Μείνε μόνο κοντά μου. Κοντά μου και πιστός μέχρι θανάτου». Πιστός μέχρι θανάτου περνά κι ο Θεόφιλος τις ήμερες του στη βρώμικη φυλακή του βάρβαρου Σαρακηνού.

Τέσσερα χρόνια μαρτυρικής ζωής πέρασε ο αλύγιστος χριστιανός αγωνιστής. Μια μέρα που οι βάρβαροι είχαν το μπαϊράμι τους έφεραν στη γιορτή τους και τον πιστό Θεόφιλο κι άρχισαν ένας – ένας να τον προτρέπουν να απαρνηθεί την πίστη του, να ασπασθεί τη θρησκεία τους και να γιορτάσει μαζί τους. Ο Θεόφιλος σε όλες τις προτάσεις τους αυτές έδινε μια απάντηση. «Γεννήθηκα χριστιανός. Μεγάλωσα χριστιανός. Θα πεθάνω χριστιανός».
Στην απάντηση του αυτή ύβρεις και κτυπήματα δεχόταν από των βαρβάρων τα πλήθη. Κάποια στιγμή που οι αρχηγοί των βαρβάρων άρχισαν να υβρίζουν και να βλασφημούν το άγιο όνομα του Λυτρωτή μας, ο Θεόφιλος δεν κρατήθηκε αλλά ανταπέδωσε την ύβρη για τη θρησκεία τους και τα πιστεύω τους. Η θαρραλέα του Θεόφιλου στάση και απάντηση είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί αυτός στη μέση του διασκεδάζοντος πλήθους και να δεχθεί τον δια ξίφους θάνατο.

Το λείψανο του γενναίου ομολογητού και νέου μάρτυρος Θεοφίλου οι κατοικούντες εκεί χριστιανοί το παρέλαβαν με βαθύ σεβασμό και το κήδεψαν με κάθε τιμή και ευλάβεια. Η μνήμη του ακλόνητου χριστιανού τιμάται από την Εκκλησία την 30ή Ιανουαρίου.